Паводле звестак на ліпень 2023 года, у Беларусі палітвязнямі прызналі больш за 190 жанчын. Праз кепскія ўмовы ўтрымання і адсутнасць якаснай медыцынскай дапамогі многія асуджаныя сутыкаюцца з рознымі захворваннямі. Мы ўжо пісалі, як гэта бывае. Але гэтым разам «Люстэрка» паразмаўляла з былымі палітзняволенымі Вольгай Класкоўскай і Ганнай Вішняк, каб даведацца пра тое, як зняволенне ўплывае менавіта на жаночае здрароўе і як наблізіцца да звыклага догляду нават за кратамі.
Рэдакцыя «Люстэрка» разам з дзясяткамі іншых незалежных медыя і грамадскіх арганізацый запускае марафон дапамогі палітвязням і іх сем’ям «Нам не ўсё адно!». Мы будзем збіраць грошы для людзей, якіх беларускі рэжым усімі сіламі спрабуе ізаляваць. Улады хочуць, каб палітычныя зняволеныя і іх блізкія адчувалі сябе забытымі — і нам, беларусам, вельмі важна гэтага не дапусціць. Дапамажыце людзям, якія апынуліся за кратамі за свае перакананні.
«Перад аперацыяй не магла сама ўстаць з нараў»
41-гадовая Вольга Класкоўская — былая журналістка «Народнай Волі». Яе асудзілі на два з паловай гады калоніі агульнага рэжыму.
— За краты я спачатку трапіла па «народным» 342-м артыкуле (Арганізацыя і падрыхтоўка дзеянняў, якія груба парушаюць грамадскі парадак, або актыўны ўдзел у іх). А потым, калі я ўжо была ў СІЗА, на мяне завялі яшчэ адну справу — за «абразу прадстаўніка ўлады». Мне дадалі да тэрміну паўгода. Калонія вельмі падарвала маё здароўе, і для мяне гэта вельмі балючая тэма, — кажа Вольга. — На мяне вельмі моцна ціснулі: агулам у ШІЗА і ПКТ я прабыла пяць месяцаў.
Праблемы са здароўем у Вольгі пачаліся ў жодзінскім СІЗА, дзе яна прабыла 2,5 месяца пасля арышту. Амаль палова гэтага тэрміну прайшла ў адзіночнай камеры.
— У камеры было халодна і мокра: часам вады было да шчыкалаткі. Я мерзла, пачаліся моцныя матачныя крывацёкі. Перад самым Новым годам, у снежні 2020-га, мяне перавялі з Жодзіна ў СІЗА на Валадарцы. Ужо адтуль адправілі на аперацыю па выдаленні эндаметрыю. Перад тым як на яе паехаць, я ўжо не магла сама ўставаць з нараў — мяне давялі да краю. У шпіталь адвезлі толькі пасля святаў, бо не знайшлі канвою на гэтыя дні. Я страціла вельмі шмат крыві, у мяне пачалася анемія. Тады прыйшло ўсведамленне, што дадому я магу вярнуцца ўжо ў труне.
Вользе дыягнаставалі гіперплазію эндаметрыю: пры гэтым захворванні ўнутраны слой маткі моцна разрастаецца, што прыводзіць да матачных крывацёкаў. Яны, у сваю чаргу, становяцца прычынай анеміі. У некаторых выпадках захворванне можа быць пачаткам развіцця раку. Звычайна гіперплазія эндаметрыю здараецца ў жанчын у менапаўзе, але моцны стрэс можа справакаваць такі гарманальны стан, які не будзе сапраўдным клімаксам, але будзе мець яго сімптомы.
— З моцнымі крывацёкамі, якія працягваліся і пасля аперацыі, мяне этапавалі ў калонію. Нават канвой быў абураны гэтай сітуацыяй, бо, вядома, так нельга было рабіць. Яны казалі: «У нас нават парацэтамолу няма, што мы будзем рабіць, калі ты ласты склеіш?» Гэта страшна, ты нічога не можаш зрабіць. У гомельскай калоніі я адразу трапіла ў санчастку. Мне давалі кроваспыняльныя прэпараты. А потым ужо прапісалі гарманальныя. Гэтыя лекі набыць у калоніі было нельга — іх мне перадавала сям’я.
Праз холад у памяшканнях калоніі, адзначае Вольга, жанчыны ўвесь час хварэлі на бранхіт, гаймарыт і запаленні рэпрадуктыўнай сістэмы. Як кажа былая палітзняволеная, харчаванне таксама было вельмі кепскім. Жанчына ўпэўненая, што нізкая якасць ежы таксама прыводзіць да шматлікіх праблем са здароўем.
— Увесь час я была галодная. Ежай, якую даюць, цяжка наесціся, — расказвае Вольга. — Харчаванне несбалансаванае, вельмі не хапае бялку, розных мікраэлементаў. Да таго ж палітвязняў, у тым ліку мяне, пазбаўлялі харчовых пасылак. А гэта адзіная магчымасць падсілкавацца.
З калоніі Вольга выйшла ў снежні 2022 года. На волі яна адразу ж звярнулася па медыцынскую дапамогу.
— Я здала аналіз на ВІЧ і гепатыт, бо была ў атрадзе з ВІЧ-інфікаванымі. На працы мы карысталіся аднымі іголкамі: вядома, ніякай дэзінфекцыі не было. Таксама я пайшла да доктара, бо ў мяне пачаўся варыкоз праз тое, што ў ШІЗА ты амаль не рухаешся (такі лад жыцця насамрэч з’яўляецца аднім з фактараў развіцця захворвання. — Заўв. рэд.). Пад канец тэрміну мне ўжо было цяжка стаяць на нагах. Доктар паведаміў, што адзін вянозны клапан у мяне больш не функцыянуе. Гэта небяспечна, бо развіццё трамбозу можа пачацца менавіта з такіх клапанаў.
Цяпер Вольга ў Швейцарыі, дзе атрымала палітычны прытулак.
— Тут вельмі добрая медыцына, але нават цяпер у мяне часам адкрываецца крывацёк. На аднаўленне пасля кратаў трэба шмат часу. Бо тое, што я бачыла там — гэта свядомае знішчэнне людзей. Я літаральна пабывала на мяжы жыцця і смерці. За кратамі адчуваеш сябе абсалютна бездапаможнай. Таксама я праходжу псіхатэрапію, бо, калі выйшла на свабоду, мне было вельмі цяжка ўсвядоміць тое, што здарылася.
«Доктар сказаў, што я магла страціць нырку…»
30-гадовая Ганна Вішняк праходзіла па справе «Кіроўцаў 97%»: яе, як і Вольгу Класкоўскую, асудзілі на два з паловай гады калоніі агульнага рэжыму па «народным» 342-м артыкуле.
— Яшчэ да 2020-га я займалася аўтапрабегамі для збору сродкаў на дзіцячыя дамы. Акцыі былі зарэгістраваныя, таму я не хавалася: у мяне на аватарцы стаяла фота з пашпарта. А летам, перад выбарамі, мы пачалі рабіць ужо палітычныя аўтапрабегі, з БЧБ-сімволікай. Так з’явіўся канал «Кіроўцы 97%», дзе я стала адміністратарам, — расказвае жанчына. — Пазней, як мне стала вядома, адна з дзяўчат, што была ў чаце з адмінамі, пайшла на супрацоўніцтва з ГУБАЗіКам. А ў кастрычніку 2020-га ў маю кватэру ўварваліся з ператрусам — мяне затрымалі па крымінальным артыкуле.
Да суда Ганна прабыла ў СІЗА больш чым паўгода, потым яе этапавалі ў жаночую калонію ў Гомелі, дзе нашая суразмоўца сур’ёзна захварэла.
— Думаю, гэта праз тое, што там у снежні 2021-га я трапіла ў ШІЗА. Амаль месяц прабыла ў жудасных умовах: у цёмным бетонным памяшканні, на прагулкі мяне не вадзілі. Некалькі дзён мяне фактычна марылі голадам, — успамінае Ганна. — Гэта робіцца так: супрацоўнікі калоніі адчыняюць дзверы, даюць талерку і тут жа яе адбіраюць, ты не паспяваеш узяць ежу. Пазней я прылаўчылася і адразу старалася схапіць з талеркі хаця б кавалак хлеба. Яшчэ ў камеры было вельмі халодна. Калі я захварэла, да мяне прыйшлі кантралёры — яны заўважылі, што ў мяне мокрая майка. На мяне склалі рапарт, нібыта я памыла адзенне ў неналежны дзень. Але насамрэч у мяне была высокая тэмпература, і майка была мокрая ад поту. Тлумачыць нешта не было сэнсу, мне не верылі.
Праз некалькі гадзін да Ганны ў камеру прыйшлі прадстаўнікі адміністрацыі калоніі. Жанчына пачала патрабаваць доктара.
— Адзін з намеснікаў начальніка калоніі з’едліва заўсміхаўся: «Усё ж мы цябе зламалі». Я на ўсё жыццё запомню гэтую лісіную ўсмешку. Ён пайшоў, і неўзабаве замест доктара прыйшоў начальнік аператыўнай часткі: ён сказаў, што я павінная падпісаць паперы. Гляджу — а там пусты аркуш. Мяне прымусілі напісаць на ім, што я прызнаю віну, прычым нейкую абстрактную, бо мяне папрасілі напісаць усяго адзін радок. Мне давялося гэта зрабіць: на той момант здароўе было важнейшае. Толькі тады прыйшла доктарка, памерала тэмпературу. Мне намякнулі, што ўсё кепска, і далі чатыры таблеткі парацэтамолу і ўдвая больш ібупрафену. Доктарка сказала выпіць гэта ўсё за раз! Скончылася тым, што мяне практычна на руках аднеслі ў санчастку, а ў калоніі, каб трапіць у санчастку, трэба ледзь не паміраць.
У санчастцы Ганне ўсё яшчэ не тлумачылі, на што яна захварэла. Пасля вызвалення дзяўчына схадзіла на УГД і даведалася, што ў яе апусканне ныркі — нефраптоз. На яго хварэюць у асноўным маладыя і худыя жанчыны: гэта звязана з анатамічнымі асаблівасцямі арганізма. Калі страціць вагу рэзка, гэта таксама можа справакаваць апусканне ныркі. Магчыма, менавіта так і было ў Вішняк пасля «галадоўкі» ў ШІЗА.
— Доктар сказаў, што ў такіх умовах, як у калоніі, я наогул магла страціць нырку. У мяне пастаянна ламала паясніцу, але я спала на нарах, таму лічыла, што спіна баліць ад нязручнага становішча ў сне, — расказвае суразмоўца. — Але насамрэч, думаю, у мяне ўжо тады пачаліся праблемы.
Боль у паясніцы — адзін з частых сімптомаў, якія адчуваюць людзі з нефраптозам. Таксама наяўнасць такога захворвання павышае рызыку інфекцыйна-запаленчых захворванняў мачавыводных шляхоў — відаць, адно з іх і развілося ў Вішняк на фоне зніжанага імунітэту. Дыягназ ёй так і не агучылі, але, паводле яе словаў, лячылі антыбіётыкамі — гэта дапамагло.
Акрамя таго, экс-палітзняволеная кажа, што праз стрэс і кепскія ўмовы ў яе часам папросту знікалі месячныя. А часам, наадварот, чамусьці быў моцны крывацёк і востры боль у жываце: адзінае, чым мог дапамагчы мясцовы доктар — даць абязбольвальнае. Але Ганна лічылася «экстрэмісткай», і гэтага, як яна кажа, не заўсёды ўдавалася дабіцца. Пры гэтым былі праблемы з доступам да сродкаў асабістай гігіены, а дзяліцца з суседкамі па камеры чым-небудзь з перадач строга забаронена — за гэта можна атрымаць дысцыплінарнае спагнанне.
— Усе нашыя рэчы і пасылкі захоўваліся ў асобным пакоі. Мая скрынка стаяла на самым версе, у далёкім куце. Лесвіцу падставіць туды было складана. І мне не заўсёды ўдавалася дабрацца да сваёй скрынкі, каб узяць рэчы. Добра, што была крама ў калоніі, дзе можна было купіць пракладкі, — кажа суразмоўца. — Калі я ўжо вызвалялася, самі ж работнікі мне патлумачылі, што мае рэчы туды паставілі невыпадкова. Гэта быў адзін з метадаў ціску.
Кепскае харчаванне ў калоніі ўплывае і на выгляд жанчын. Але Ганна кажа, што палітзняволеныя праяўляюць вынаходлівасць, каб сачыць за сабой.
— Паліна Шарэнда-Панасюк, з якой мы нейкі час разам былі ў гомельскай калоніі, казала, што трэба есці чорны хлеб: маўляў, ён добра ўплывае на валасы. А яшчэ жанчыны ўціралі ў скуру апесінавую корку — яна замяняе крэм. У мясцовай краме, вядома, можна яго купіць, але ў мяне было ўсяго 64 рублі на месяц на ўсе пакупкі, уключаючы прадукты: я ж «злосная парушальніца». (У якасці меры пакарання за парушэнне рэжыму ў калоніі зняволеным скарачаюць суму, на якую можна атаварыцца ў краме, да дзвюх базавых велічыняў. — Заўв. рэд.).
Са сродкаў па доглядзе валасоў, па словах Вішняк, дазволеныя толькі шампунь і бальзам.
— Спіс касметыкі, якую можна атрымаць у пасылцы, таксама вельмі абмежаваны. Але выхад знайшоўся: мне перадавалі шампунь, куды дадавалі ампулы вітамінаў В6 і В12, — расказвае Ганна. — У ШІЗА расчоскі для валасоў давалі толькі раз на тыдзень на пяць хвілін, і гэта велізарная праблема. Тая ж Паліна Шарэнда-Панасюк прыдумала спосаб расчэсвацца зубной шчоткай, па маленькіх пасмах. Але ў яе кароткія валасы, а ў мяне —А вельмі доўгія, шчотка б тут не дапамагла. Таму я заплятала касу і хадзіла так цэлы тыдзень.
У лістападзе 2022 года Ганна выйшла на волю, але неўзабаве пачала атрымліваць «трывожныя званочкі» пра тое, што сілавікі зноў ёю цікавяцца. Былая палітзняволеная вырашыла з’ехаць з краіны і ўжо некалькі месяцаў жыве ў Польшчы.
— Пасля вызвалення я пачала здаваць усе аналізы на розныя хваробы, уключаючы сухоты. На шчасце, я была здаровая. Яшчэ ў Мінску пачала хадзіць да стаматолага, за мяжой працягваю. Калі мяне арыштавалі, у мяне быў адзін хворы зуб: трэба было палячыць карыес і пачысціць канал. Цяпер мне трэба ставіць ужо шэсць імплантаў, — кажа Ганна. — Аплаціць лячэнне каналаў і пастаноўку аднаго імпланта мне дапамаглі праз BY_HELP. Але на астатнія трэба самой сабраць грошы, а гэта нятанна. Поўная сума толькі лячэння — 26 тысяч злотых (амаль 20 тысяч рублёў. — Заўв. рэд.), а да імплантацыі мне патрэбнае яшчэ нарошчванне косткі. Цяпер я ў матэрыяльна нестабільным становішчы, таму давядзецца лячэнне адкласці. Пакуль збіраю на нармальны тэлефон і асабісты ноўт для працы.
Чытайце таксама
