Выбуховы рост выпадкаў «недыягнаставанай пнеўманіі», які пачаўся ў сярэдзіне лістапада ў Кітаі, да канца месяца ўстрывожыў Сусветную арганізацыю аховы здароўя. 22 лістапада СААЗ папрасіла ў Пекіна падрабязную інфармацыю пра ўспышку захворвання. Улады КНР адказалі, што прычынай захворвання стаў не новы патаген, а ўжо вядомыя, прычым цяперашні рост — гэта адкладзены эфект адмены абмежаванняў праз COVID-19. 1 снежня арганізацыя заявіла, што ўспышка мікаплазменнай пнеўманіі — звычайная рэч для Кітая і пандэмічнага патэнцыялу пакуль не мае. У той жа час трывожныя весткі пра ўсплёскі пнеўманіі працягвалі і працягваюць прыходзіць з розных канцоў свету. Разбіраемся, што адбываецца, — а заадно адказваем на пытанні, наколькі небяспечная мікаплазменная пнеўманія і ці дабярэцца яна да Беларусі.
Дзе ўжо заўважаны рост захворванняў на дзіцячую або мікаплазменную пнеўманію?
Пра тое, як усплёск пнеўманіі ў Кітаі развіваўся на ранніх этапах, мы пісалі тут. Калі каротка, сітуацыя выглядала так. 13 лістапада Нацыянальная камісія аховы здароўя Кітая прызнала рост рэспіраторных захворванняў, патлумачыўшы гэта эфектам адмены антыкавідных абмежаванняў. З’яву чыноўнікі растлумачылі адначасовай цыркуляцыяй адразу чатырох узбуджальнікаў: вірусаў грыпу, рэспіраторна-сінцытыяльных вірусаў (РСВ) і каранавірусаў COVID-19, а таксама бактэрый Mycoplasma pneumoniae (узбуджальнікаў мікаплазменнай пнеўманіі).
21 лістапада пра з’яўленне некалькіх буйных кластараў дзіцячай пнеўманіі ў Кітаі абвясціла Глабальная сістэма назірання за ўспышкамі захворванняў ProMED. У некаторых кітайскіх гарадах, у тым ліку ў Пекіне, пачалі адмяняць заняткі ў школах, а дзіцячыя бальніцы аказаліся перапоўненымі. Пры гэтым толькі ў адной з буйных бальніц сталіцы КНР 23 лістапада паведамілі пра паступленне ў аддзяленне неадкладнай дапамогі ў сярэднім 1200 пацыентаў за дзень.
У мінулую сераду, 29 лістапада, дацкі Дзяржаўны інстытут сываратак паведаміў, што маштабаў эпідэміі дасягнула захворвальнасць на мікаплазменную інфекцыю ў Даніі. Паводле звестак даследчыкаў, рост захворванняў тут пачаўся яшчэ летам, але значна павялічыўся за апошнія пяць тыдняў. За тыдзень, які папярэднічаў паведамленню, у Даніі зарэгістравалі 541 выпадак мікаплазменнай пнеўманіі — у тры разы больш, чым у сярэдзіне кастрычніка.
30 лістапада стала вядома пра яшчэ адзін ачаг дзіцячай пнеўманіі ў ЗША — ім стала графства Уорэн у штаце Агаё. Тут са жніўня зафіксавалі 145 выпадкаў пнеўманіі ў дзяцей ва ўзросце ад трох да 14 гадоў. Частка з гэтых захворванняў выкліканая ўсё тымі ж бактэрыямі-мікаплазмамі.
У пятніцу, 1 снежня, калі прадстаўніца СААЗ Маргарэт Харыс на брыфінгу ў Жэневе заявіла, што ўспышкі мікаплазменнай пнеўманіі зімой — норма для Кітая, пра незвычайны ўсплёск захворванняў на мікаплазменную пнеўманію ў Францыі абвясціла Генеральная дырэкцыя аховы здароўя гэтай краіны.
Тады ж нямецкае выданне BILD расказала пра рост рэспіраторных захворванняў у Германіі (праўда, іх асноўнымі ўзбуджальнікамі Інстытут Роберта Коха назваў не мікоплазмы, а рынавірусы, COVID-19, парагрып і адэнавірусы). Колькасць хворых на пнеўманію, паводле звестак BILD, расце таксама ў Нідэрландах — прычым там, як і ў Кітаі, часцей за ўсё на яе пакутуюць дзеці (ад 5 да 14 гадоў). А ў Швейцарыі быў зафіксаваны рост пнеўманіі менавіта ад бактэрыяльных інфекцый (мікаплазмаў).
Наколькі часта людзі хварэюць на мікаплазмоз і чаму новая ўспышка адбываецца цяпер?
Бактэрыя Mycoplasma pneumoniae — распаўсюджаная прычына інфекцый дыхальных шляхоў. Час ад часу эпідэміі мікаплазмозу адбываюцца па ўсім свеце, прычым паўтараюцца раз на некалькі гадоў. Напрыклад, для Еўропы і Ізраіля звычайны перапынак паміж імі складае 1−3 гады. У Даніі такія эпідэміі адбываюцца прыкладна кожныя 4 гады, а ў Кітаі — кожныя 3−7 гадоў. Апошняя «шырокая» эпідэмія мікаплазмозу ў Еўропе і Азіі адбылася ў канцы 2019 — пачатку 2020 года, то-бок акурат напярэдадні пандэміі COVID-19.
З сакавіка 2020 года ўвядзенне нефармацэўтычных мер супраць COVID-19 (ізаляцыя, нашэнне масак, выкарыстанне дэзінфікавальных вадкасцяў і гэтак далей) прывяло да рэзкага зніжэння інфікавання Mycoplasma pneumoniae ў свеце. Калі да пандэміі (у 2017 — пачатку 2020 года) гэтая бактэрыя была прычынай 8,61% выпадкаў захворвання на рэспіраторныя інфекцыі, то ў 2020−2021 гадах яе доля знізілася да 1,69%, а ў 2021−2022 — ужо да 0,7%. З красавіка 2022 да сакавіка 2023 года гэты паказчык для бактэрый-мікаплазмаў таксама заставаўся нізкім (0,82%).
Але з вясны 2023 года, калі жорсткія меры супраць COVID-19 паўсюдна памякчэлі альбо былі цалкам адмененыя, бактэрыя пачала адваёўваць страчаныя пазіцыі. У сярэднім па свеце ў красавіку — верасні 2023 года мікаплазмы сталі прычынай ужо 4,12% рэспіраторных захворванняў. Як адзначаюць навукоўцы, прычынай сінхроннага росту захворвання на мікаплазменную пнеўманію па ўсім свеце стала аслабленне калектыўнага імунітэту да яе. Людзі проста не сустракаліся з патагенам апошнія тры гады — і цяпер у іх, як правіла, моцна зніжаны ўзровень адпаведных антыцелаў.
Што трэба ведаць пра мікоплазмы і выкліканыя імі хваробы?
Мікаплазмы даволі моцна адрозніваюцца ад іншых узбуджальнікаў рэспіраторных інфекцый, і выкліканая імі пнеўманія адносіцца да групы атыповых. Як і астатнія захворванні гэтай групы, яна звычайна працякае не вельмі доўга, але даволі востра і суправаджаецца пры гэтым ліхаманкай, агульным недамаганнем, мышачнымі болямі, болем у горле і кашлем. Сярод іншых сімптомаў — агульная стомленасць, галаўны боль, ускладненае дыханне, боль у вобласці грудной клеткі (падчас дыхання і кашлю).
Захварэць на мікаплазмоз, які потым мае шанец перарасці ў пнеўманію, могуць людзі любога ўзросту — але часцей на яго пакутуюць школьнікі і маладыя людзі ва ўзросце да 25 гадоў. У групе рызыкі таксама людзі з аслабленым імунітэтам, якія нядаўна перанеслі іншыя рэспіраторныя інфекцыі, якія маюць хранічныя бранхіты і астму. Пры адсутнасці належнага лячэння мікаплазменная пнеўманія можа прыводзіць да цяжкіх наступстваў — аж да смерці.
Пры мікаплазмозе дыхальных шляхоў захворванне развіваецца паступова. Тэмпература можа быць нармальнай, але пры гэтым хворы скардзіцца на галаўны боль. Ён можа выглядаць слабым і сонным, яго можа калаціць. З’яўляецца кашаль, парушаецца насавое дыханне, можа з’явіцца пачуццё пяршэння ў горле, боль падчас глытання. Пры вострым пачатку захворвання сімптомы нарастаюць хутка: тэмпература цела дасягае 39−40°С. Калі хварэе дзіця, яно становіцца капрызлівым, сонным, можа адмаўляцца ад ежы. Яго даймае сухі інтэнсіўны кашаль, пачуццё пяршэння ў горле. Захворванне па тыпе вострай рэспіраторнай віруснай інфекцыі цягнецца каля двух тыдняў, але можа і трымацца да месяца і нават больш.
Пнеўманія — самае распаўсюджанае ўскладненне мікаплазмозу. Сімптомы яе пачатку нічым не адрозніваюцца ад вострага рэспіраторнага віруснага захворвання. Часам можа назірацца востры пачатак з высокай тэмпературай (да 39°С), які праяўляецца дрыжыкамі цягам некалькіх дзён. Звычайна гэта суправаджае сухі кашаль, але ён можа быць і з нязначнай флегмай. Сам кашаль звычайна працяглы і знясільвальны. Галаўны боль пры мікаплазменнай пнеўманіі заўсёды інтэнсіўны, не мае выразнай лакалізацыі, але звычайна не суправаджаецца болем у вочных яблыках. Пасля перанесенай мікаплазменнай пнеўманіі часта надоўга захоўваецца павышаная стамляльнасць, дзіця можа яшчэ доўга кашляць.
Адрозніць клінічную карціну мікаплазменнай пнеўманіі ад іншай бактэрыяльнай пнеўманіі бывае цяжка. У параўнанні з іншымі ўзбуджальнікамі пнеўманій мікаплазмы вельмі малыя (гэта наогул адзін з самых дробных нявірусных арганізмаў). У дадатак яны павольна размнажаюцца (час генерацыі, то-бок падваення колькасці — шэсць гадзін), характарызуюцца працяглым інкубацыйным перыядам (ад аднаго да трох тыдняў) і не маюць трывалай клеткавай сценкі-мембраны. Апошні факт выводзіць іх з-пад удару большасці антыбіётыкаў, дзеянне якіх акурат і заснаванае на разбурэнні клеткавай мембраны.
Пры гэтым часта пнеўманію пачынаюць лячыць без аналізаў, выкарыстоўваючы антыбіётыкі накшталт амаксіцыліну. Але ў барацьбе супраць мікаплазменнай пнеўманіі яны бескарысныя. Таму медыкі рэкамендуюць бацькам, дзецям якіх прызначылі такія прэпараты без аналізаў, уважліва сачыць за іх станам. Звычайна станоўчы эфект мусіць праявіцца ўжо ў першыя двое сутак з пачатку іх прыёму. Калі гэтага не адбылося — ёсць сэнс зноў звярнуцца да педыятра, каб ён прыняў дадатковыя меры. Калі акажацца, што пнеўманія мікаплазменная, ад яе могуць прызначыць антыбіётык, да якога гэтая бактэрыя ўспрымальная, — напрыклад, азітраміцын, кларытраміцын, спіраміцын, джазаміцын. Пры алергіі на антыбіётыкі з групы макралідаў ад мікаплазменнай пнеўманіі могуць прызначаць даксіцыклін.
Распаўсюджваюцца мікаплазмы звыклым для іншых рэспіраторных інфекцый спосабам — паветрана-кропельным (падчас размовы, чхання, кашлю). Рэцыдывы пры захворванні на мікаплазмоз назіраюцца вельмі рэдка — пасля перанесенай інфекцыі фармуецца працяглы імунітэт.
Ці закране новая ўспышка пнеўманіі Беларусь?
Мікаплазмоз — цалкам звычайнае для Беларусі захворванне. У норме яго ўзбуджальнікі адказныя прыкладна за 10% усіх выпадкаў вострых рэспіраторных інфекцый у нашай краіне. Захварэць можна ў любую пару года, але ў цэлым гэта сезоннае захворванне, максімальны ўздым якога прыпадае на восеньска-зімовы перыяд.
Заўважым, што ўсе ўспышкі захворвання на мікаплазмоз, адзначаныя ў канцы лістапада — пачатку снежня, зафіксаваныя ва ўмераным поясе Паўночнага паўшар'я. Ва ўсе рэгіёны, дзе выявілася гэтая інфекцыя, прыйшло прахалоднае альбо халоднае зімовае надвор’е — што назіраецца цяпер і ў Беларусі.
Гэтак жа, як і ў іншых краінах, каранцінныя і іншыя антыкавідныя меры ў Беларусі знятыя — хоць тут яны ніколі не дасягалі той жорсткасці, якая мела месца ў Кітаі. І ўсё ж вельмі імаверна, што калектыўны імунітэт ад бактэрый-мікаплазмаў за апошнія тры гады ў беларусаў таксама знізіўся.
Мяркуючы з усяго, цяпер у Беларусі супалі тыя ж дзве ўмовы, якія прывялі да росту захворвання на мікаплазменную пнеўманію ў Кітаі, Даніі, Францыі, Швейцарыі, ЗША і іншых краінах. Што робіць магчымасць росту захворвання на яе ў нашай краіне цалкам імавернай.
Спецыфічнай прафілактыкі мікаплазмозу не існуе, вакцын ад яго не распрацавана.
Чытайце таксама
