Проста цяпер у ЗША падлічваюць вынікі выбараў прэзідэнта. Для дэмакратаў сітуацыя досыць напружаная — Камала Харыс усё больш саступае Дональду Трампу. Але многія з іх усё яшчэ захоўваюць пазітыў і спадзяюцца, што да фінальнага падліку сітуацыя зменіцца, лічыць Глеб Вашкевіч. Беларус некалькі месяцаў таму далучыўся да штаба Харыс як валанцёр. Ён расказаў «Люстэрку», як прайшоў дзень галасавання для штаба дэмакратаў і што яны думаюць пра вынік выбараў.
«Пераканаў траіх у апошні момант прагаласаваць за Камалу»
У ЗША 21-гадовы Глеб Вашкевіч жыве ўжо больш за тры гады, вучыцца ва ўніверсітэце ў Чыкага і працуе мадэллю. Валанцёрам у штаб Камалы Харыс ён запісаўся чатыры месяцы таму. На гэтае рашэнне, тлумачыў хлопец, паўплывалі пратэсты ў Беларусі і вайна ва Украіне — так ён зразумеў, «якой цаной даецца дэмакратыя».
У штаб дэмакратаў у сваім горадзе Глеб прыехаў 5 лістапада каля пяці вечара пасля заняткаў ва ўніверсітэце.
— Прапускаць пары не мог — былі важныя семінары. Таму я паехаў крыху пазней, — расказвае беларус. — Пакуль не закрыліся ўчасткі, нашая асноўная задача заключалася ў тым, каб скарыстацца апошняй магчымасцю тэлефанаваць выбаршчыкам. У асноўным мы тэлефанавалі ў Пенсільванію, Мічыган і Вісконсін — гэтыя штаты знаходзяцца ў блізкім часавым поясе. Гэта рабілася, бо заставалася ўпэўненасць (і яна дагэтуль ёсць), што ўсё будзе вырашацца літаральна пяццю тысячамі галасоў у гэтых штатах (на вынік выбараў у ЗША часцей за ўсё ўплываюць так званыя штаты, што вагаюцца, выбар якіх не відавочны з самага пачатку. — Заўв. рэд.). Таму мы пабеглі абзвоньваць выбаршчыкаў. Я змог пагаварыць наўпрост з васьмю-дзевяццю людзьмі. І я нават пераканаў траіх у апошні момант пайсці і прагаласаваць за Камалу.
Такімі званкамі валанцёры штаба займаліся і раней, удакладняе Глеб. Як лічыць беларус, база выбаршчыкаў у дэмакратаў засталася з мінулых выбараў — і сёлета валанцёры зноў тэлефанавалі і агітавалі за свайго кандыдата. Праўда, часцей за ўсё людзі кідалі трубкі. Як расказвае хлопец, сем-восем званкоў з дзесяці заканчваліся менавіта так. Але кагосьці ўсё ж удавалася пераканаць.
— Мы тэлефанавалі са штаба. Ён выглядае як такі невялікі офісны кабінет, дзе стаяць некалькі сталоў. Звычайна за кожным сядзела па тры-чатыры чалавекі, якія адказвалі за той ці іншы штат. Напрыклад, сёння мы бяром сабе Пенсільванію, стол насупраць — Мічыган. А на наступны дзень наадварот, — апісвае Глеб працу валанцёраў. — Наогул штаб вельмі падобны да офісаў, якія паказваюць у фільмах. Такі невялікі, беленькі. І стацыянарныя тэлефоны, каб, калі што, звязацца з камандай у іншым горадзе.
«Уразіла, што ўсе вакол гэтак жа весяліліся»
Бліжэй да 21.00 большасць участкаў у краіне закрылася, і валанцёры пачалі згортвацца. Але іх дзень на гэтым не скончыўся. У Штатах папулярныя так званыя watching parties (даслоўна «вечарынкі з праглядам»), звязаныя з выбарамі: людзі збіраюцца ў публічных месцах і ўсе разам сочаць за падлікам галасоў. На такую вечарынку перамясціліся і дэмакраты разам з Глебам.
— Пасля закрыцця ўчасткаў мы перабраліся ў бар недалёка ад штаба, — расказвае ён. — Там было вельмі шмат людзей (напэўна, каля сотні). У гэтым раёне жыве шмат людзей польскага паходжання, таму атрымалася такая польска-амерыканская вечарынка. Была вельмі пазітыўная атмасфера. Мы там сядзелі, слухалі прамовы сенатараў, якія пераабіраюцца (у ЗША разам з прэзідэнтам выбіраюць сенатараў, кіраўнікоў раёнаў і гэтак далей. — Заўв. рэд.), і паралельна глядзелі на вынікі. Многія дасталі камп’ютары, паставілі проста на барную стойку, а на экранах была карта з галасаваннем па штатах. І мы сядзелі, адгадвалі, абмяркоўвалі, якая розніца паміж вынікамі 2020 года і 2024-га. Гадзіны дзве-тры прабылі там.
У бары, дзе сабраліся прадстаўнікі штаба, у асноўным былі сябры партыі, палітыкі і актывісты. Простым гараджанам, вядома, прысутнічаць не забаранялі.
— Хоць я не думаю, што там былі б радыя рэспубліканцам, — жартуе Глеб. — Наогул я бачыў шмат рэкламы ў Instagram, што такія вечарынкі праходзілі і ў іншых барах. Таму неабыякавыя амерыканцы, хутчэй за ўсё, ішлі туды, у нашым бары ад пачатку збіраліся дэмакраты. Дарэчы, людзей майго ўзросту было не так шмат. Я ўжо зразумеў з перадвыбарчай кампаніі, што маіх аднагодкаў тут не вельмі цікавіць палітыка. На жаль, яны пакуль не разумеюць, навошта гэтыя выбары і ў чым іх важнасць.
Настроі ў прыхільнікаў Камалы Харыс цягам вечара мяняліся, расказвае Глеб. Калі ўчасткі толькі закрыліся, большасць была настроеная аптымістычна.
— Вядома, я не прысутнічаў у штабе Ціханоўскай, калі былі выбары ў 2020 годзе, але мне расказвалі тыя, хто быў там. І я бачыў фота, як усё адбывалася. Таму мне падалося, што атмасфера ў нас была вельмі падобная, — дзеліцца Глеб. — Было вельмі шмат надзеі, што насамрэч перамены магчымыя. Асабліва ў Амерыцы, дзе сумленна лічаць галасы. І пасля таго, як каманду Харыс падтрымалі многія зоркі — Джэніфер Лопес, Тэйлар Свіфт і Беёнсэ, у нас як бы была ўпэўненасць, што перамога на нашым баку. Тым больш па першых экзітполах Камала Харыс вельмі моцна лідзіравала.
Але калі ўсё больш штатаў па выніках галасавання выбірала Трампа, настрой Глеба пачаў мяняцца. Хоць усе вакол, расказвае ён, рэагавалі не так эмацыйна.
— Спачатку абвясцілі галасы вялікіх гарадоў і сталіцы, а яны заўсёды падтрымліваюць дэмакратаў. Але калі сталі ўжо лічыць усе акругі, маленькія мястэчкі, вёскі, то Трамп пачаў даганяць. І пасля гэтага асабіста ў мяне настрой сапсаваўся вельмі моцна, — дзеліцца ён. — Узнікла нават пачуццё дэпрэсіі, прыкрасці і суму. Але мяне ўразіла, што ўсе вакол гэтак жа весяліліся. Я нават не зразумеў: ці то яны ўсведамляюць, што ўсё яшчэ можа памяняцца ў апошні момант, ці то проста змірыліся, што Трамп мае такую падтрымку. А магчыма, людзі даўно ў палітыцы, таму ўжо не рэагуюць так эмацыйна.
Каля 22.30−23.00 паводле чыкагскага часу прыхільнікі Харыс сталі паступова разыходзіцца. Калі менавіта абвесцяць вынікі выбараў афіцыйна, пакуль невядома: гэта можа адбыцца ўжо раніцай 6 лістапада паводле амерыканскага часу, а можа праз пару дзён.
— Гэта такая асаблівасць ЗША. У Беларусі вынікі выбараў звычайна абвяшчаюць па ўсёй краіне. Няма такога, што Магілёўская вобласць абвяшчае раней, Мінск пазней. А тут у кожнага штата аўтаномія, кожны лічыць па-свойму, — тлумачыць суразмоўца. — Дапусцім, Флорыда можа абвясціць вынікі літаральна за паўгадзіны, а Мічыган і Вісконсін могуць лічыць два дні.
«Гэта прэзідэнтка, якая патрэбная Амерыцы»
Расказваючы пра падзеі 5 лістапада, Глеб уздыхае: ноч цяжкая. Прызнаецца, што спаць не збіраецца да апошняга, а для заспакаення ўжо заварыў сабе рамонкавую гарбату. У працэсе размовы хлопец перыядычна адцягваецца і абнаўляе вынікі.
— Я вельмі здзіўлены, наколькі Трамп перасягнуў свае вынікі за 2020-ы, асабліва ў вясковай мясцовасці. Ужо расказваў, што, нягледзячы на такія папярэднія вынікі, большасць дэмакратаў нібыта заставалася на пазітыве. А я сядзеў, і мне нават хацелася плакаць, — прызнаецца беларус. — Хоць мне тлумачылі, што тут выбары як «Еўрабачанне» — у апошні момант усё можа памяняцца. Як было ў 2020-м, калі апошнімі палічылі бюлетэні тых, хто галасаваў дома, і за кошт іх Байдэн у апошні момант вырваў перамогу ў Трампа. Мне здаецца, дэмакраты разлічваюць на нешта падобнае. Але я бачу вельмі аптымістычныя прагнозы на перамогу Трампа, і, здаецца, у Камалы ўсё менш шанцаў.
Камала Харыс планавала выступіць перад прыхільнікамі ноччу 6 лістапада, але ў апошні момант адмяніла выступ. Глеб ужо бачыў кандыдатку ў прэзідэнты асабіста: гэта было 24 кастрычніка ў штаце Вісконсін.
— На мітынгу я стаяў літаральна за чатыры-пяць метраў ад яе. І калі Камала выйшла, я заплакаў. У чалавека такая шалёная энергетыка, яна настолькі пазітыўная, настолькі моцная спікерка і робіць настолькі добрае ўражанне, што я проста заплакаў — эмоцыі на гэтым мітынгу былі проста неймаверныя. Глядзеў на яе і разумеў — гэта прэзідэнтка, якая патрэбная Амерыцы, каб аднавіцца пасля Трампа, пасля пандэміі і павесці краіну наперад, — упэўнены суразмоўца.
Планы на будучыню (і тым больш на выпадак перамогі Трампа) у штабе Харыс пакуль не абмяркоўвалі, расказвае Глеб:
— Пра яго перамогу мы нават не хочам гаварыць. Але калі, цьху-цьху-цьху, заўтра раніцай я прачнуся (мы гаварылі з Глебам пасля паўночы 6 лістапада паводле амерыканскага часу. — Заўв. рэд.) і ўбачу, што ён выйграў, думаю, спачатку мы абмяркуем, як наогул жыць з гэтым наступныя чатыры гады. Бо гэты чалавек не паважае ні іншых людзей, ні адрозныя ад яго ўласных каштоўнасці. І, вядома, гэта будуць няпростыя чатыры гады для Амерыкі. А пасля, думаю, пачнём ужо рыхтавацца да кампаніі 2028 года. Бо ў любым выпадку гэта апошні тэрмін Трампа, на трэці не можа ісці паводле Канстытуцыі. Таму, вядома, гэта будзе магчымасць для новых дэмакратаў, а можа, для той жа Камалы Харыс зноў выйсці на арэну і паказаць, як Трамп разбурыў краіну ў параўнанні з тым, што яна можа прапанаваць добрага.
Чытайце таксама
